Promienie słoneczne docierające na ziemię dzieli się na dwa rodzaje, które różnią się długością fali i oddziaływaniem na skórę. UVB - to krótkie fale działające na powierzchni skóry — powodujące oparzenia, rumień i szybkie uszkodzenia komórek. To właśnie UVB odpowiada za bezpośrednie uszkodzenia DNA i mutacje mogące prowadzić do raka skóry. Ekspozycja na UVB powoduje szybkie zaczerwienienie oraz jest silnym czynnikiem sprzyjającym powstawaniu raka, w tym czerniaka.
Zupełnie inaczej jest z promieniowaniem UVA, które stanowią około 95 % promieniowania UV docierającego do Ziemi. UVA mają dłuższe fale dzięki czemu przenikają głębiej — do głębszych warstw skóry. Ten zakres ultrafioletu nie wywołuje ostrego rumienia, ale powoduje uszkodzenia pośrednie: poprzez indukcję - powstawanie wolnych rodników, stresu oksydacyjnego, degradację kolagenu i elastyny. Te procesy odpowiadają za fotostarzenie – utratę jędrności, powstawanie przebarwień i drobnych zmian tekstury skóry.
Kiedy i jakie efekty daje każda z fal?
Po kilku minutach lub godzinach intensywnej ekspozycji kluczową rolę odgrywa UVB. Rumień i pieczenie pojawiają się stosunkowo szybko, a uszkodzenia DNA komórek naskórka – bezpośrednio. Jeśli nakładają się powtarzalnie, mogą skutkować mutacjami w genach regulujących cykl komórkowy i powstawaniem raka skóry, np. raka podstawnokomórkowego czy kolczystokomórkowego.
Z kolei UVA działa dyskretnie i systematycznie przez długie lata. Jego destrukcyjny wpływ narasta stopniowo: widoczne efekty pojawiają się w postaci utraty sprężystości skóry, szarych przebarwień, drobnych zmarszczek i naczynek. UVA modyfikuje DNA, ale pośrednio — przez wolne rodniki – co w rezultacie również zwiększa ryzyko nowotworów i przyspiesza starzenie skóry.
Uszkodzenia DNA – natychmiastowe i skumulowane
Działanie UVB to uszkodzenia bezpośrednie i mutacje prowadzące do powstania nowotworów skóry. W efekcie naciekającej ekspozycji uszkodzenia są powierzchniowe, ale bardzo mutagenne. UVA z kolei wywołuje uszkodzenia oksydacyjne: powstawanie rodników powoduje pęknięcia pojedynczych nici DNA.
Jak długo trwa działanie i jakie są skutki?
UVB jest jak nagłe uderzenie – wywołuje szybkie objawy, ale jego działanie jest krótkoterminowe. UVA natomiast to długie, ciche niszczenie – przenika codziennie, nawet przez chmury i szyby. Powoduje stopniową degradację struktury skóry, pogarsza barierę ochronną, powoduje przebarwienia i utratę sprężystości. Skóra staje się szara, przesuszona, traci jędrność i nasilają się stany zapalne.
Dlaczego ochrona szerokopasmowa to konieczność
Ochrona przed UVB zapobiega poparzeniom i bezpośrednim uszkodzeniom komórek, ale bez filtra przed UVA skóra i tak ulega fotostarzeniu i może doznać mutacji. Dlatego produkty z filtrem przeciwsłonecznym powinny obejmować oba zakresy promieniowania. Dermatolodzy rekomendują kremy szerokopasmowe (broad‑spectrum) oraz SPF 30 lub wyższy. Należy także zwracać uwagę na oznaczenia P+++ i PPD – one mówią o wysokości ochrony przez UVA.
Do zapamiętania!
UVB działa gwałtownie, powierzchniowo, uszkadza DNA bezpośrednio i jest głównym winowajcą oparzeń oraz mutacji. UVA działa milcząco, głęboko i skumulowanie — to ono odpowiada za fotostarzenie, słabe przebarwienia, utratę jędrności i długofalowe uszkodzenia DNA. Codzienna, szerokopasmowa ochrona to jedyne sensowne podejście, aby chronić skórę zarówno przed szybkim, jak i powolnym działaniem słońca.
